Najveći kontinentalni rov Zemlje, Istočnoafrička pukotina, bio je svojevrsna misterija za geologe, ali studija objavljena sredinom juna prošle godine koja kombinuje kompjuterske modele sa satelitskim GPS podacima izgleda da je našla objašnjenje.
Pukotine – ili riftove – uzrokuje međusobno udaljavanje tektonskih ploča što dovodi do rastezanja i razdvajanja litosfere, gornjeg omotača Zemljine kore. To dovodi do deformacija na površini planete, obično vertikalno u odnosu na kretanje ploče.
Ali, to nije slučaj sa Istočnoafričkim rovom.
Ovde deformacije idu i vertikalno i paralelno u odnosu na kretanje ploče. To je skoro kao da se rov povlači istovremeno iz više pravaca, na osnovu opservacija geologa. Trodimenzionalni modeli koje su razvili autori nove studije ukazuju na to da je ova deformacija posledica takozvanog “afričkog superpluma”, masivnog uzdizanja vrelog omotača iz dubine naše planete, koji prenosi toplotu na površinu, piše “Sajens alert”.
To uzdizanje delimično rastopljene stene proteže se od jugozapadne do severoistočne Afrike, postajući sve pliće duž puta, i oblikuje tok plašta ispod.
Foto: Printscreen YouTube
"Deluje da bi taj tok plašta mogao da uzrokuje anomalnu deformaciju ka severu paralelnu sa rascepom" rekao je geofizičar Tahiri Radžaonarison sa instituta Nju Meksiko Tek.
Isti afrički superplum verovatno je odgovoran za deo seizmičke anizotropije (poravnjanje stena u određenom smeru kao reakcija na geološke sile u plaštu), koja se dešava ispod Istočnoafričkog rova.
Poslednje istraživanje ukazuje na dublje sile u plaštu, vođene afričkim superplumom, kao odgovorne za paralelne deformacije, sa litosferskim uzgonom (sile koje se kreću prema gore jer je gustina litosfere manja od plašta) iza tipičnih vertikalnih pukotina.
"Potvrdili smo prethodne ideje da litosferske sile uzgona pokreću rascep, ali unosimo novi uvid da se anomalne deformacije mogu desiti u Istočnoj Africi" rekao je Radžaonarison.
There's a Weird Deformation in Earth's Crust, And We May Finally Know Why https://t.co/rvw6FUA5cw
— ScienceAlert (@ScienceAlert) 13. јун 2023.
Istočnoafrički rov proteže se nekih 6.400 kilometara i smatra se da će za tokom miliona godina da podeli Afriku na dva dela. Kako se litosfera rasteže i postaje sve tanja, imaćemo više zemljotresa i lomljenja struktura stena širom regiona, navodi “Sajens alert”.
Ali, predviđanje velikih geoloških kretanja poput ovog je neverovatno težak zadatak. Istraživački tim poredi različite deformacije koje mogu da se dogode istovremeno sa radom sa gitom koji sadrži silikonske polimere.
"Ako udarite taj git čekićem on može da pukne i slomi se. Ali, ako ga polako razvlačite on se rasteže. Dakle, na različitim vremenskim periodima Zemljina litosfera se ponaša na različite načine" rekla je geofizičarka Sara Stemps sa Virdžinija Teka.
Autor:
