U zapadnoj Srbiji, tradicija paljenja petrovdanskih lila, poznata kao lilanje, i dalje živi kao magični običaj koji stanovništvo praktikuje već vekovima.
Ovaj običaj, vezan za praznik Petrovdan posvećen Svetim Apostolima Petru i Pavlu, obogaćuje kulturu ovog područja i donosi zaštitu i blagostanje stoci, ali i zajednici u celini.
Lilanje se održava uoči 12. jula, okuplja stanovništvo koje je pripremilo lile od kore trešnje ili breze. Kora se veže na vrh pruta od leske.
Nakon toga, lile se pale, a dim koji se širi smatra se zaštitom od bolesti, zlih duhova i uroka. Vera u magičnu moć dima lila ukorenjena je u verovanju da on donosi plodnost i sreću.
Običaj lilanja nije samo lokalni fenomen, već se može pronaći kod mnogih slovenskih naroda i drugih kultura širom sveta. Upravo zbog njegove kulturne važnosti, lilanje je 2017. godine uvršteno u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije na predlog Centra za kulturu „Vuk Karadžić“ iz Loznice.
Očuvanje ovog drevnog običaja je od velike važnosti za Loznicu i njene stanovnike. Lilanje je deo njihove tradicije i identiteta, i svake godine okuplja ljude koji žele sačuvati i negovati ovu magičnu praksu.
Uprkos modernizaciji i promenama u društvu, lilanje i dalje pronalazi svoje mesto u srcima lokalnog stanovništva. Deca, devojke i mladići se raduju ovom običaju, dok paljenje lila prati tradicionalno izgovaranje starih reči: „Lila gori, žito rodi“ ili „Bogami, veselo nam lile gore, da nam krave dobro vode.“
Pored zaštite stoke, u nekim delovima regije, na Petrovdan se pale i velike gomile slame koje deca, devojke i mladići preskaču „radi zdravlja“. Ovi običaji odražavaju duboko ukorenjeno verovanje u moć vatre kao zaštitnika i simbola plodnosti.
Lilanje je više od običaja, to je suživot sa prirodom, duhovnost i zajedništvo. Ova tradicija donosi lepotu i poseban sjaj u zapadnu Srbiju, ističući bogatstvo i raznolikost srpskog kulturnog nasleđa.
U čast lilanja u Loznici sada već tradicionalno se održava kulturno muzički festival nazvan LilaLo.
Autor: P. J.
